به گزارش خبرگزاری خانه ملت،
فاطمه بيک پور. به نقل از روزنامه اعتماد
-علت تدوين پروتکل هاي رسمي و تشريفاتي چيست؟
بشر در طول قرن ها به تدريج با روابط ديپلماتيک آشنا شده و حتي از قبل از اسلام هم روابط ديپلماتيک بين کشورها وجود داشت. هر کشوري سفير يا نماينده يي را به کشور ديگري فرستاد و از يک رويه و عرفي برخوردار بود. احترام به نمايندگان و سفراي ديگر کشورها قبل از ميلاد مسيح هم چه در امپراتوري ايران و چه در کشورهاي ديگر برقرار بود. از همين بابت نيز زماني که هاليوود فيلم 300 را عليه ايران درست کرد و نشان داد ايران قديم سفرا و نمايندگان يونان را به مجازات مرگ محکوم کرد، ايران معترض به يک چنين برخورد و رويه يي در هاليوود شد. اين مساله نشان دهنده اين است که ايران از نظر انساني و حفظ حيثيت خود، همواره معتقد به آداب و رسوم ديپلماتيک بوده و هست. زماني که در سال 1648 در وستفالن يک گردهمايي برگزار شد که نقطه عطفي در تاريخ محسوب مي شود، روابط ديپلماتيک به شکلي جديد بين کشورها رايج شد. از سال 1648 تا 1960 کنوانسيون هاي بين المللي مربوط به روابط ديپلماتيک به تصويب جامعه جهاني رسيد و آداب و رسوم تشريفات و احترامات در آن عنوان شد و همه کشورها متعهد به رعايت کردن آن هستند و معتقدند با حفظ اين آداب و رسوم مي توان بين کشورها احترام به نمايندگان را محفوظ داشت. همچنين براساس آن مي توان حيثيت و شخصيتي را که مربوط به مقامات کشورها است رعايت کرد و به اين طريق در يک جامعه جهاني همه با احترام به يکديگر بتوانند روابط خود را گسترش دهند.
-اين پروتکل هاي تشريفاتي چه تاثيري در مراودات کشورها دارند؟
|
ايجاد فضاي مطلوب براي ميهمان، از فرودگاه تا فرودگاه |
 |
آشنايي
سيدامير طالبيان در بدو ورود به وزارت نفت، مدير كل امور مجلس بود و مسئوليت تسريع و تقويت ارتباطات بين سازمان متبوع خود را با مجلس شوراي اسلامي و به عكس برعهده داشت و ديدگاه هاي دو نهاد سياسي را به يكديگر منتقل مي كرد. وي پيش از آن معاون پارلماني وزارت جهاد و پيشتر، رئيس سازمان جهاد سازندگي استان خراسان بود.
طالبيان در حال حاضر مدير كل تشريفات وزارت نفت است. اداره كل تشريفات، يكي از واحدهاي ستادي وزارت نفت است كه مسئوليت پشتيباني از فعاليت هاي صفي را در اين وزارتخانه برعهده دارد ومي كوشد با كاركردهاي بهينه، اين فعاليتها را از نظر كيفي ارتقا و اعتلا بخشد.
پل ارتباطي
اداره كل تشريفات، پل ارتباطي كاركنان خارجي درگير در پروژه هاي نفت و گاز و پتروشيمي با وزارت نفت است.
متاسفانه در ادبيات امروز صنعت نفت و حتي در ابعاد گسترده تر، واژه «تشريفات» مترادف با انجام فعاليت هاي غيرضروري، ولخرجي، و اداي احترام بيهوده و به جاآوردن آداب در حد زياده روي است، امادر صورتي كه با فرهنگ و آداب حاكم بر تشريفات وزارت نفت و به تعبيري با حقايق سروكار داشته باشيد، درمي يابيد كه تشريفات يعني نظم بخشيدن به فعاليت ها و تعامل علم و عمل.
امروز دانش تشريفات در بسياري از كشورها به عنوان رشته دانشگاهي در مقاطع كارشناسي وكارشناسي ارشد تدريس مي شود و دانشجويان اين رشته مباحثي چون استقبال و مشايعت، چگونگي برخورد و همراهي با ميهمان، رعايت فرهنگ و هويت ميهمانان خارجي، كاربرد فرهنگ ها در فرايندشكل گيري ارتباطات انساني، و... را مي آموزند.
امروز تشريفات به امور اختياري و سليقه اي و بدون ضابطه اطلاق نمي شود. تشريفات، مجموعه اي تعريف شده از عرف هايي است كه در سطوح بين المللي رعايت مي شود و بي اعتنايي به آن، توجيه وتفسير ندارد. اداره كل تشريفات وزارت نفت نيز مي كوشد عرف هاي يادشده را شناسايي كند، در قالب دستور عمل به مورد اجرا بگذارد و ناظر بر حُسن اجراي آن باشد.
هزينه كردن بر مبناي ضرورت
همچنين، تشريفات به معناي ولخرجي و گشاده دستي بي مورد و بي دليل نيست، بلكه هزينه كردن به نگام و همراه با مسئوليت و جلوگيري از صرفه هزينه هاي غيرضروري را به ذهن متبادر مي سازد.
تشريفات از صرف هزينه ها سنگين و فاقد توجيه و مطلوبيت جلوگيري مي كند و به هزينه ها مطلوبيت مي بخشد.
گاه در سطح مختلف ازجمله مديريتي، از عوامل اداره كل تشريفات براي برگزاري مراسم وضيافت هاي رسمي دعوت به عمل مي آيد و متاسفانه اين جمله ادا مي شود كه: «خواهش ميكنم اين مراسم خيلي هم تشريفاتي نباشد...» در حالي كه به شهادت اسناد مالي رسيدگي به هزينه هاي برگزاري بعضي مراسم رسمي، تشريفات در مواردي از صرف هزينه هاي بيهوده و بدون نتيجه و مطلوبيت جلوگيري كرده و هزينه ها را با مطلوبيت درآميخته است.
نمايش حقايق
هر چند تبليغات سوء استكبار و همپالكي هايش، از ايران و ايراني، سيمايي منفعل و دروغين ساخته ودر معرض ديد جهانيان قرار داده است؛ اما حقيقت اين است كه ايران و ايراني به پيشينه تاريخي وفرهنگي چندهزار ساله تكيه دارد و ميهمانان خارجي بيدرنگ پس از ورود به ايران و برخورد با مظاهراجتماعي و فرهنگي اين سرزمين، به پوچ بودن تبليغات استكبار پي مي برند و با اداي احترام به كشور ومردم، درصدد جبران برمي آيند.
آقاي طالبيان از يك نمونه در اين زمينه ياد مي كند:
چند سال پيش ميهماني غربي داشتيم كه تمايل شديدي به ديدار از دانشگاه تهران نشان مي داد و ماگمان مي كرديم هدف او، مقايسه وضعيت آموزش و پژوهش و احتمالاً بزرگ نمايي نارسايي هاست اماهنگام بازديد از محوطه، فضاي آموزشي، كلاس هاي درس و فعاليت هاي فوق برنامه و ارتباطات اجتماعي دانشجويان، او را حيرتزده ديديم و دريافتيم تصوير دانشگاه تهران در ذهن او، فاصله زيادي با واقعيتها داشت و او با ناباوري به حقايق پيرامون خود مي نگريست. امروز با رونق طرح هاي توسعه اي وزارت نفت، ارتباط و تعامل با شركت هاي معتبر و پرآوازه نفتي در گوشه و كنار جهان حجمي گسترده يافته و به تبع آن، بر شمار ميهمانان و متخصصان خارجي بازديدكننده و مقيم در كشورمان افزوده شده است.
اداره كل تشريفات با مغتنم شمردن اين فرصت، بر حجم سفرهاي سياحتي ميهمانان و متخصصان خارجي افزوده و مي كوشد با معرفي مظاهر و شاخص هاي فرهنگ و تمدن ايراني و اسلامي از طريق انجام سفرهاي سياحتي و ديدار از موزه ها و مراكز فرهنگي، هنري و ادبي كشور آنان را با حقايقي كه درمحدوده اين سرزمين جريان دارد، آشنا سازد.
از فرودگاه تا فرودگاه
به گفته آقاي طالبيان، فعاليت هاي عمده اداره كل تشريفات در چهار بخش به ترتيب زير متمركز است:
تنظيم برنامه هيئت هاي خارجي با تاكيد بر مسائلي چون: هدف از سفر به ايران، مشخص شدن سطح ديدار با مسئولان اراني، انتقال ديدگاه هاي طرفين به يكديگر و... كه به تنظيم برنامه هايي جامع و مدوّن موسوم به «از فرودگاه تا فرودگاه» منتهي مي شود.
رعايت كامل تعاريف و موازين تدوينشده در پروتكل، براي همه اعضا بدون چون و چرا الزامي است. براي مثال وزير ميزبان (وزير نفت) بايد وزير ميهمان را در برابر آسانسور طبقه پانزدهم و نه درانتهاي سالن دريافت كند (دريافت كردن در ادبيات تشريفات به معناي آشنا و همراه شدن مقام هاي ميهمان و ميزبان با پيش قدم شدن مقام ميزبان است).
مثال ديگر: وزير مرتبط (براي مثال وزير انرژي تركيه) را بايد در برابر آسانسور طبقه پانزدهم دريافت كرد اما وزير تجارت كره را وزير محترم نفت مي تواند در انتهاي سالن دريافت كند.
همچنين وزير نفت عراق را بايد در طبه اول دريافت كرد چراكه عضو سازمان اوپك است. اگر وزيرياز اعضاي اوپك به ايران سفر كند و بين ساعت 8 صبح تا 5 بعدازظهر وارد فرودگاه شود، وزير محترم نفت بايد وي را در فرودگاه دريافت كند.
از ساعت 5 بعدازظهر تا ساعت 10 شب، معاون وزير نفت مي تواند در فرودگاه از وزير ميهمان استقبال به عمل آورد و از ساعت 10 شب به بعد، مدير كل تشريفات بايد در فرودگاه حاضر شود ومراسم استقبال رسمي را برگزار كند.
در مجموع اداره كل تشريفات مراقب است مفاد پروتكل به طور دقيق به اجرا درآيد و اين مراقبت درمورد وزير ميهمان با دقت و حساسيت مضاعف اعمال مي شود.
فضاي مطلوب براي ميهمان
تشريفات مي كوشد فضايي مطلوب براي ميهمان ايجاد كند تا اثرات مثبت آن در جريان مذاكرات وتصميم گيري ها جلوه گر شود.
برپايي ضيافت با توجه به مقام و موقعيت ميهمان و با حضور همتايان و مسئولان ازجمله برنامه هايي است كه با هدف ايجاد مطلوبيت براي ميهمان به اجرا درمي آيد.
- ماموريت هاي خارج از كشور. در اين بخش خدمات لازم به كاركنان ايراني وزارت نفت كه عازم ماموريت خارج از كشور هستند ارائه مي شود.
بعضي كشورها در حالت لغو رواديد با ما عمل مي كنند و با گذرنامه هاي خدمت و سياسي و بدون دريافت ويزا مي توان به كشورهاي يادشده سفر كرد. در اين بخش با توجه به درخواست واحد درخواست كننده، گذرنامه خدمت و يا سياسي دريافت و به مامور تحويل مي شود. دريافت مجوز نهاد رياست جمهوري در اين بخش الزامي است و به محض صدور مجوز، تشريفات از موافقت نهاد رياست جمهوري آگاه مي شود و بيدرنگ مراتب را به اطلاع همكار مامور مي رساند.
- امور كاركنان خارجي. آن گروه از اتباع خارجي كه براي كار در پروژه هاي نفتي به ايران سفرمي كنند، از خدمات تشريفات به عنوان پل ارتباطي با وزارت امور خارجه بهره مند مي شوند و ويزاي خود را دريافت مي كنند. انواع ويزا در اين بخش عبارتند از: ويزاي بلندمدت، ويزاي كوتاه مدت، ويزاي چندبار ورود، ويزاي يك بار ورود و ويزاي فرودگاهي.
اطلاع رساني
مدير كل تشريفات وزارت نفت با استفاده از فرصت، در زمينه چگونگي استفاده از ويزاي فرودگاهي به همكاران خود اطلاع رساني مي كند و مي گويد: مسئولان واحدها مي توانند نام، نشان و شماره پروازميهمان خارجي واحد خود را با استفاده از نمابر در اختيار تشريفات قرار دهند. مدير كل تشريفات باتنظيم نامه اي (حتي يك روز پيش از ورود ميهمان خارجي)، درخواست صدور ويزاي فرودگاهي مي كند و در اسرع وقت به اين نوع ويزا كه اقامت 72 ساعتي ميهمان خارجي را در كشور تضمين مي كند، دست مي يابد.
نسخه هايي از اين نامه و فرم مخصوص آن به وزارت امور خارجه، دفتر مستقر در فرودگاه و بخش كارفرمايي ذيربط ارسال مي شود. ويزاي فرودگاهي به شركت هاي فعال در پروژه ها و برنامه هاي توسعه اي ياري مي رساند تا به سرعت به متخصصان خارجي مورد نياز خود دسترسي پيدا كنند و به فوريت، ازخدمات تخصصي آنان بهره مند شوند.
مديران و مسئولان شركت ها و سازمان هاي تابع وزارت نفت مي توانند حتي يك روز پيش از موعدمقرر با نمابر شماره 6412352 درخواست خود را به اداره كل تشريفات ارائه كنند و بعد پيگيري هاي لازم را انجام دهند.
مدير كل تشريفات وزارت نفت از متصديان تكميل فرم هاي درخواست ويزا خواست با دقت وحساسيت مفاد فرم هاي يادشده را مطالعه و ويزاي درخواستي خود را به طور مشخص درخواست كنندتا اداره كل تشريفات نيز متناسب با نياز واحدها، نسبت به دريافت انواع ويزا براي ميهمانان و متخصصان خارجي و اقدام كند.
آقاي طالبيان به متصديان تكميل فرم هاي درخواست ويزا در واحدهاي مختلف وزارت نفت توصيه كرد با مراجعه به اداره كل تشريفات، از آموزش هاي لازم در زمينه تكميل فرم هاي يادشده بهره مند شوند تاعمليات دريافت ويزا براي ميهمانان خارجي با نظم، هماهنگي و سرعت بيشتري صورت پذيرد.
آقاي طالبيان با اداي توضيح به شماري از مديران و مسئولان وزارت نفت كه تاخير در دريافت ويزا براي متخصصان خارجي را سبب ساز بروز ديركرد در انتقال فناوري به كشور ارزيابي كرده و مي كنند يادآور شد، اداره كل تشريفات در زمينه اعمال فوريت در دريافت ويزا براي متخصصان خارجي مشكلي ندارد و اگر فرم هاي درخواست از سوي واحدها به درستي و به طور كامل تكميل شود و حتي يك روزپيش از موعد مقرر در اختيار تشريفات قرار گيرد، ويزاي مورد نظر به سرعت صادر و مراتب به واحددرخواست كننده منعكس مي شود.
آقاي طالبيان همچنين از واحدهاي متقاضي صدور ويزا براي متخصصان و ميهمانان خارجي خواست از عناصر ثابت و كارامد براي تكميل فرم هاي درخواست و انجام پيگيري هاي لازم استفاده كنندتا صدور ويزا در اسرع وقت انجام شود و كشورهاي مبدأ نيز روش و رفتار يكساني را در ارتباط با اتباع ايراني پيش گيرند.
اخذ پروانه كار
دريافت مجوز انجام كار براي متخصصان خارجي، از ديگر فعاليت ها و وظايف جاري اداره كل تشريفات است.
به استناد قوانين و مقررات كشور، آن گروه از اتباع خارجي كه قصد دارند در ايران اقامت و فعاليت كنند، بايد پروانه كار دريافت دارند.
اداره كل تشريفات وزارت نفت مدارك مورد نياز را از اتباع خارجي دريافت و به اداره كل اتباع خارجي و وزارت كار تحويل ميدهد و سپس پروانه كار صادرشده را در اختيار متقاضي مي گذارد.
تا سال 1381، مبالغي از متخصصان خارجي براي صدور پروانه كار دريافت مي شد. از آغاز سال 82طبق مصوبه هيئت دولت، پرداخت اين مبالغ متوقف شد و مشكلات ناشي از آن نيز خاتمه يافت.
مدير كل تشريفات وزارت نفت از مديران پروژه ها و كارفرمايان خواست اتباع خارجي سرگرم كار درمجموعه هاي خود را براي دريافت پروانه كار ترغيب كنند تا در اين زمينه با مشكلات احتمالي مواجه نشوند.
تصويب نمودار سازماني
كليه شركت هاي خارجي كه قصد دارند پروژه هاي خاصي را در كشور به اجرا درآورند موظفند نمودارسازماني خود را كه بعضي از عناصر آن ايراني و برخي خارجي اند به تصويب وزارت كار برسانند.
وزارت كار نمودارهاي يادشده را در اختيار اداره كل تشريفات قرار مي دهد و اين اداره نيز مراتب را به اطلاع نهادهاي كارفرمايي مي رساند تا نظر خود را در زمينه نمودار سازماني اعلام و توجيهات لازم درمورد استفاده از نيروهاي خارجي را ارائه كنند.
ويژگي هاي كاركنان تشريفات
اداره كل تشريفات نهادي خدماتي است كه وظيفه پشتيباني از فعاليت هاي صفي، اجرايي و عملياتي رابرعهده دارد و موظف است با توجه به درخواست بخش هاي مختلف وزارت نفت، خدمات مورد نياز رادر اختيار متقاضي قرار دهد.
با اين مقدمه، يكي از ويژگي هاي عمده كاركنان تشريفات ارائه خدمات بدون پرسش و چون وچراست و به عبارت ديگر همكاران مجاز نيستند چرايي و دلايل ارائه خدمات به اين يا آن واحد را جوياشوند بلكه وظيفه رسالت اصلي آنان، ارائه خدمات با بهترين كيفيت با توجه به قوانين، مقررات ودستورعمل ها و بدون دخل و تصرف است.
توان و ظرفيت ايجاد ارتباط و تعامل توأم با احترام متقابل، تسلط به زبان انگليسي به ويژه در موردكاركنان مرتبط با اتباع خارجي و نمايندگي هاي سياسي، آشنايي با آداب و رسوم و فرهنگ پربار و ارزشمندايراني و برخورداري از اطلاعات روزآمد و آگاهي از تازه ترين تحولات در زمينه هاي اقتصادي،اجتماعي، فرهنگي و صنعتي، از ديگر ويژگي هايي است كه كاركنان اداره كل تشريفات با تكيه به آنها مي توانند جايگاه شغلي خود را تثبيت كنند و موجبات رضايت مندي مجموعه را از خود فراهم سازند.
اهميت آموزش
به گفته آقاي سيدامير طالبيان، اداره كل تشريفات وزارت نفت به مقوله آموزش كاركنان توجه واعتناي ويژه دارد و با همكاري اداره آموزش شركت ملي نفت ايران دوره هاي آموزشي خاصي را بامحورهاي: پذيرايي، استقبال و بدرقه و نحوه دريافت ميهمانان، ارائه خدمات ضروري و موضوع هايي ازاين دست براي استفاده همكاران تشريفات در كليه سطوح و در گستره شركت هاي وابسته برگزار خواهدكرد.
تاكنون چند دوره آموزشي در ميهمانسراي وزارت نفت به شكل هاي نظري و كاربردي برگزار شده ومورد استقبال همكاران قرار گرفته كه در آينده به طور متمركز و مستمر و پيوسته برگزار خواهد شد.
يكي از هدف هاي اداره كل تشريفات در اين بخش اين است كه مراسم متعدد افتتاح پروژه ها ومناسبت هاي خاص ديگر كه با حضور شخصيت هاي برجسته و ميهمانان خارجي در گستره وزارت نفت برگزار مي شود از سطح استاندارد قابل قبول برخوردار باشد.
ما قصد داريم استانداردهاي يادشده را تدوين و به شكل دستور عمل در اختيار واحدها قرار دهيم تا بخش هاي مختلف صنعت با چگونگي و چند و چون تجهيز يك مكان براي اقامت ميهمانان، برپاكردن ضيافت، آماده سازي وسايل نقليه براي رفت وآمد ميهمانان خارجي و... آشنا شوند و با رعايت كامل استانداردها به كار گيرند.
هدف غايي اداره كل تشريفات اين است كه برگزاري مراسم و اعمال تشريفات را واحدها خودبرعهده گيرند و اداره كل تشريفات بر رعايت استانداردها نظارت كند و به اين ترتيب سطح برنامه هاي تشريفاتي در وزارت نفت ارتقا يابد.
اولويت هاي مدير كل
هر يك از مديران ارشد وزارت نفت برنامه روزانه مشخصي دارد كه به اقتضاي ماهيت و نوع فعاليت هاي جاري وي تنظيم و اجرا مي شود و از اولويت هاي خاص برخوردار است.
مدير كل تشريفات وزارت نفت نيز از اين قاعده مستثنا نيست و ميكوشد به موازات انجام فعاليتهاي روزمره، چند فعاليت ويژه را از اولويت برخوردار سازد. نخست اينكه كار امروز را به فردا موكول نكند،دوم اينكه مسائل مربوط به اتباع خارجي را با دقت و حساسيت خاص دنبال كند و به طور كامل در جريان اخذ ويزا براي هر يك از آنان باشد، و سوم اينكه همواره در دسترس اتباع خارجي و به ويژه مهندسان ومتخصصاني كه در پروژه هاي نفتي سرگرم كارند باشد تا آنان در صورت لزوم، خواسته هايشان را در اسرع وقت به آگاهي او برسانند تا وي نيز مسئولان بالادستي را در جريان قرار دهد و بعد تصميم گيري ها را به اطلاع افراد ذينفع برساند.
همدردي با بم
در پي وقوع زمين لرزه در بم، شركت هاي خارجي فعال در پروژه هاي نفت وگاز در سطح مقام هاي ارشد،اين فاجعه انساني را به دولت و مردم ايران تسليت گفتند و با اهداي كمك هاي مالي درخرو توجه، مراتب همدردي خود را ابراز كردند.
اداره كل تشريفات وزارت نفت در اجراي وظايفي كه در اين بخش برعهده دارد، مبالغ اهدايي را باهماهنگي سازمان هاي ذيربط با هدف مشاركت هاي عملي به سمت مجموعه فعاليت هايي كه در بازسازي بم برعهده وزارت نفت گذاشته شده، هدايت كرد تا به عنوان شاخص كمك هاي خارجي و به نام شركت هاي اهداكننده در محل احداث بناها به ثبت برسد و آيندگان را از چند و چون اين نوع كمك ها باخبرسازد.
يادآوري مي شود شركت توتال با اهداي يك ميليون دلار، بيشترين سهم را در اين مشاركت عملي داشته و شركت هاي نفتي خارجي ديگر نيز با اهداي مبالغ درخور توجه، در بازسازي بم مشاركت كردند.
سرگه بارسقیان :یكی از حاشیههای همیشگی سفرهای خارجی مقامات ایرانی بالاخص به كشورهای غربی، پروتكلهای تشریفاتی است كه جدال و جنجال بر سر آن گاه به جای متن مینشیند و مذاكرات و توافقات را تحت الشعاع قرار میدهد. روزی مصافحه با زنان خبر ساز میشود و بار دیگر بنای یادبودی كه دیدن و ندیدنش حاشیهساز و شایعهپرداز میشود.گفتوگو با سید صادق خرازی معاون پژوهشی و آموزشی وزارت امور خارجه در دوره اصلاحات و سفیر پیشین ایران در پاریس(84-1381)پیرامون پروتكلهای تشریفاتی است و اینكه در عرف دیپلماتیك، این پروتكلها از قابلیت انعطاف و تغییرپذیری بر حسب شرایط میزبان و میهمان برخوردارند یا عمل به برخی الزامات و اجبارها در سفرهای مقامات رسمیكشورها اجتنابناپذیر است؟
طبق پروتكلهای تشریفاتی، سفرهای رسمی مقامات به كشورهای دیگر از چه قاعدهای باید پیروی كند؟
علیالاصول پروتكل و یا همان تشریفات دیپلماتیك و رفتار متعارف دولتها معنای گستردهتری از پذیراییها و سفرها و مراسم استقبال دارد. این قواعد و به طور كلی حقوق دیپلماتیك ریشه در رسم، عرف و عادت و سنت و رویه و به طور كلی از آنچه تحت نام “پراتیك دیپلماتیك”یاد میشود، دارند. اگرچه پارهای از قواعد و رویههای پروتكلی به ویژه پس از كنگره وین (1815) در حقوق قراردادی و كنوانسیونها نیز تدوین و دولتها را به رعایت آن ملتزم كردند؛ از جمله بخشی از قرارداد تركمانچای بین ایران و روسیه(1828) به مسائل پروتكلی اختصاص داشت. پروتكل كلاسیك اروپاییها در قرون اخیر قواعدی بودند كه تا حدود زیادی توسط معدود كشورهای غیر مستعمره نیز رعایت میشد. ولی از قرن بیستم به بعد كشورهای جدید الاستقلال و نیز بازیگران جدید صحنه بینالمللی برحسب سنتها، آب وهوا، باورهای مذهبی و مقتضیات اعتقادی و... جرح و تعدیلهایی در ظواهر و مراسم به عمل آوردهاند كه بعضا تحمل شده و یا مورد پذیرش قرار گرفتهاند. در كنوانسیونهای بینالمللی دیپلماتیك و نیز كنسولی كه در 50 سال گذشته تصویب شدهاند در موارد محدودی و بدون پرداختن به جزئیات به مسائل پروتكلی اشاراتی شدهاند.
پروتكل تشریفاتی و دیپلماتیك كشورها قابل مذاكره و چانهزنی است؟ امكان تغییر آنها با توجه به شرایط، جایگاه و اعتقادات میزبان و مهمان وجود دارد؟
اگر منظور شما از “پروتكل تشریفاتی و دیپلماتیك” و قابلیت چانهزنی بودن آن، مراسم وتشریفات سفر مقامات عالیه و روسای كشورها است كه آنها بر دو نوع اعم و اخص هستند. ابتدا باید دید كه منظور از سفر چیست؟ آیا دعوت از رئیس كشور بهعمل آمده است و یا نه؟ و آیا سفر دولتی رسمی“State Visit” است و یا آنكه بهاصطلاح “Official Visit” تلقی شده و یك سفر كاری است؛ یا اینكه سفر ترانزیتی است و یا آنكه تماس و گفتوگو با مقامات میزبان با اغتنام از فرصت بهدست آمده در حاشیه یك سفر سیاحتی و یا زیارتی و امثالهم تمهید شده است. بر حسب پاسخی كه به این سوالات داده میشود، پاسخها متفاوت خواهد بود.
مقامات رسمیمهمان، بازدید از بناهای یادبود كشورهای میزبانشان را خودشان انتخاب میكنند یا برخی برنامهها اجبارا در برنامههای دیدار آنها گنجانده میشود؟ (حق انتخاب دارند یا الزامیاست؟ و میزبان و مهمان امكان پاسخ متقابل را دارند؟)
اگر سفر رسمی دولتی باشد كه در زبان فرانسه به آن “visite d’etat” و در انگلیسی به آن “State Visit” گفته میشود، پارهای از برنامهها تقریبا از پیش تعیین شده و برای تمام روسای دولتها بهطور یكسان تحمیل میشوند. بعضی دیگر از برنامهها اختیاری است و بر حسب اقتضا از طریق مذاكره و مجاری دیپلماتیك در مورد آن قبلا توافق بهعمل میآید. بهطور مثال در فرانسه هر رئیسجمهوری در تمامیمدتی كه این سمت را دارد فقط یك بار میتواند از رئیس كشور بهخصوص دیگری بهصورت میهمان رسمیدولت یا “ویزیت دتا” پذیرایی كند.در برنامههای رسمیمیهمان، نثار تاج گل بر مزار سرباز گمنام در میدان اتوال و یا ضیافت شام رسمیدر كاخ الیزه در پاریس با آداب خاص آن اجتنابناپذیر است. ولی ممكن است میهمان به دلیل آشنایی و یا ارادتی خاص اظهار تمایل كند كه با حضور بر مرقد ژنرال دوگل نیز ادای احترام كند؛ یا اینكه علاقهمند باشد شامیهم در ورسای صرف كند، در این صورت اگر دولت میزبان مانعی نداشته باشد این امر اختیاری است و میتواند در برنامه گنجانده شود. ولی اگر سفر از انواع دیگر باشد البته كه حكم مساله تفاوت میكند.
آیا اجتناب از بازدید از برخی بناهای یادبود و ادای احترام به شخصیتهای ملی كشور میزبان، حامل پیام خاصی است و توان اثرگذاری بر مناسبات دو جانبه را دارد؟
وقتی قبلا دعوتی رسمیبه عمل آمده باشد و مدعو پذیرفته است كه یك دیدار رسمیداشته باشد؛این امر لزوما باید ابتدا در پایتخت رسمیكشور میزبان انجام گیرد و مراسم استقبال رسمیبر طبق تشریفات كشور میزبان به عمل آید. اینكه تشریفات استقبال رسمی در كجای پایتخت و چگونه باید اجرا شود بسته به آداب تشریفات تبیین شده كشور میزبان دارد كه باید به گونهای غیر تبعیضآمیز در مورد كلیه كشورها اعمال شود. ولی آنچه كه مهم است و برای دیگران میتواند موجب گله، ایراد و اعتراض شود رفتار تبعیضآمیز است. حال وقتی كه دعوت رسمی قبول شد، اجتناب از دیدار از بنای یادبود و یا مقبره شخصیت ملی میزبان كه برای آنان فوقالعاده واجد اهمیت است و جزو پروتكل تثبیت شده كشور میزبان است، میتواند موجب نقار و كدورتی شود كه یحتمل در آینده به گونهای مقتضی عواقبی خواهد داشت. اگر اجتناب از این بازدید آنقدر مهم است قبلا باید در مورد آن فكر میشد و به دیپلماتهای خودی گفته نمیشد كه تدارك این سفر را ببینند. ذكر این نكته هم خالی از فایده نیست كه اگر ادای احترامیبه پیشوای كشوری میشود لزوما به معنای توافق داشتن با كلیه آرا و عقاید آن شخصیت نیست بلكه نشانه احترام و دوستی با كشور میزبان است. بسیاری از رهبرانی كه پیش از فروپاشی شوروی از مقبره لنین بازدید میكردند مخالفت بیّن و آشكاری با افكار ماركسیستی داشتند.
پروسه انتخاب بازدید از بناهای بادبود،از سوی وزارت خارجه كشور میزبان پیشنهاد میشود یا سفیر كشور مقابل(سفیر مقام مهمان)امكان چانه زنی برای تغییر یا لغو آنها را دارد؟
اگر با قوارهها و هنجارهای متبع و مقبول دیپلماتیك بخواهیم جواب دهیم طبق رویههایی است كه ذكر آن رفت.نقش سفیر كشور میهمان ایجاد انعطاف میان تمایلات میزبان و هنجارهای فرهنگی و تاریخی آن،با خواستهها و حساسیتهای مقام میهمان است و اینكه طی تعاملی سازنده بتواند تعادلی بین انتظارات دو طرف برقرار سازد.
مني كه لفظ شراب از كتاب ميشستم